Azərbaycan xalqının dövlətçilik fəlsəfəsi
Heydər Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsi Azərbaycan xalqının çoxəsrlik siyasi təcrübəsinə, milli-mənəvi dəyərlərinə, tarixi yaddaşına və ölkənin geosiyasi mövqeyinə əsaslanan kompleks strategiyanı özündə ehtiva edirdi.
O, dövlət idarəçiliyini hüquqi-siyasi mexanizmlərin toplusu kimi, həm də dərin mədəni, ideoloji və sosial sistem kimi dəyərləndirirdi. Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanı yeni epoxaya hazırlayan, ölkənin tarixi istiqamətini müəyyən edən şəxsiyyət kimi çıxış edirdi. Onun dövlətçilik fəlsəfəsi idarəetmədə ardıcıllıq, davamlılıq, milli maraqların prioritetliyi və hüquqi dövlət quruculuğu prinsiplərinə əsaslanırdı.
Heydər Əliyev yaxşı anlayırdı ki, dövlətin müstəqilliyi yalnız hüquqi sənədlərdə yazılan ifadə deyil; bu müstəqillik xalqın siyasi iradəsi, iqtisadi gücü, sosial həmrəyliyi və beynəlxalq nüfuzu ilə möhkəmləndirilməlidir. O, bütün fəaliyyətini bu strateji ideyaların həyata keçirilməsinə həsr etmişdi. Heydər Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsinin ən mühüm xəttlərindən biri də qanunun aliliyi idi. O bildirirdi ki, dövlətin modern səviyyədə inkişafı yalnız hüquqi sistemin möhkəm və işıqlandırılmış strukturuna əsaslana bilər. Onun rəhbərliyi ilə dövlət strukturlarının formalaşdırılması, məhkəmə sisteminin yenilənməsi, təhlükəsizlik institutlarının gücləndirilməsi və idarəetmə mədəniyyətinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində misilsiz işlər görülmüşdür. Ulu Öndərin dövlətçilik fəlsəfəsinin vacib hissələrindən biri də milli kimliyin qorunması idi. O hesab edirdi ki, milli ideologiya real siyasətin ayrılmaz hissəsidir və dövlətin gücü onun vətəndaşlarının milli dəyərlərə bağlılığından keçir.
Bu baxımdan Heydər Əliyev Azərbaycanda milli özünüdərk prosesini gücləndirdi, Azərbaycançılıq ideologiyasını dövlət siyasəti səviyyəsinə qaldırdı. Bu ideologiya bu gün də Azərbaycan cəmiyyətinin birləşdirici sütunu kimi çıxış edir. Heydər Əliyevin idarəçilik fəlsəfəsi yalnız ölkənin daxili strukturlarını deyil, onun beynəlxalq mövqeyini də müəyyənləşdirirdi. O, Azərbaycanın geosiyasi reallıqlarını nəzərə alaraq ölkənin xarici siyasətinin əsas konturlarını elə formalaşdırmışdı ki, Azərbaycan regional liderə çevrilsin, beynəlxalq münasibətlər sistemində etibarlı tərəfdaş kimi qəbul edilsin və qlobal proseslərdə öz sözünü deyə bilsin. Bu fəlsəfə bu gün də öz aktuallığını qoruyur və müasir dövrdə Prezident İlham Əliyevin siyasətində ardıcıl şəkildə öz əksini tapır.
Dövlətin güclü olması, xalqla hakimiyyət arasında etimadın möhkəmliyi, təhlükəsizlik sisteminin dayanıqlılığı, iqtisadi modernizasiya və milli ideyaların yaşadılması – bütün bunlar Heydər Əliyevin qoyduğu dövlətçilik modelinin əsas sütunlarıdır. Heydər Əliyevin siyasətinin mərkəzində Azərbaycan dövlətinin milli maraqları dayanırdı. O, həm daxili, həm də xarici siyasətdə milli maraqların qətiyyətlə və ardıcıllıqla müdafiəsini təmin edən unikal strateji model qurmuşdu. Ulu Öndər hesab edirdi ki, dövlətin uğuru ilk növbədə onun milli maraqlarını düzgün müəyyənləşdirməsi və onları qorumaq bacarığı ilə ölçülür.
Onun liderliyi dövründə Azərbaycanın bölgədə və qlobal miqyasda mövqeyi tamamilə dəyişdi. 1990-cı illərin əvvəllərində ölkə ağır siyasi böhran, hərbi təhdidlər və iqtisadi çöküş vəziyyətində idi. Belə şəraitdə dövlətin milli maraqlarını müdafiə etmək son dərəcə çətin idi, lakin Heydər Əliyev milli maraqları qorumaq üçün həm siyasi, həm diplomatik, həm də iqtisadi müstəvidə davamlı və ardıcıl fəaliyyət göstərdi. Ulu Öndərin əsas strateji yanaşmalarından biri Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunması və möhkəmləndirilməsi idi. O çox yaxşı bilirdi ki, müstəqilliyi qorumaq üçün güclü siyasi iradə, peşəkar idarəetmə və təsirli təhlükəsizlik sistemi vacibdir. Bu məqsədlə o, dövlət quruculuğu prosesində milli təhlükəsizlik sistemini təkmilləşdirdi, ordu quruculuğunu milli maraqların əsas komponenti kimi inkişaf etdirdi. Xarici siyasətdə Heydər Əliyev balanslaşdırılmış və çoxvektorlu yanaşma ortaya qoydu. Bu siyasət Azərbaycanın həm regiondakı güclü dövlətlərlə, həm də qlobal beynəlxalq təşkilatlarla etibarlı əməkdaşlıq münasibətləri qurmasına imkan verdi.
O, Azərbaycanın beynəlxalq müstəvidə tanınması və dəstəklənməsi üçün unikal diplomatik istiqamətlər müəyyən etdi. Enerji siyasəti isə milli maraqların qorunmasının ən strateji istiqamətlərindən biri idi. O, “Əsrin müqaviləsi” ilə Azərbaycanın enerji resurslarını ölkənin siyasi və iqtisadi təhlükəsizliyinin əsas dayağına çevirdi. Bu müqavilə Azərbaycanın dünya enerji xəritəsində mühüm aktora çevrilməsinə, investisiya axınının artmasına və iqtisadi sistemin sabitləşməsinə gətirib çıxardı.
Milli maraqların qorunmasında Heydər Əliyevin müdrikliyi həm də ondan ibarət idi ki, o, qısamüddətli taktiki addımları deyil, uzunmüddətli strateji hədəfləri seçirdi. O, Azərbaycanın gələcəyini cari siyasi proseslər çərçivəsində yox, onilliklərə hesablanmış strateji konsepsiyalarla müəyyənləşdirirdi. Bu gün Prezident İlham Əliyevin siyasətində Heydər Əliyevin milli maraqlara əsaslanan strategiyası davam və inkişaf edir. Azərbaycanın bölgədə siyasi, iqtisadi və təhlükəsizlik baxımından liderliyinin möhkəmlənməsi, qlobal layihələrdə iştirakı və beynəlxalq arenada nüfuzunun artması Heydər Əliyev ideoloji xəttinin canlı və davamlı olduğunu sübut edir. Heydər Əliyevin iqtisadi siyasəti Azərbaycanı çətin böhran dövründən çıxarmağı və uzunmüddətli inkişaf strategiyasını formalaşdırmağı hədəfləyirdi. 1990-cı illərin əvvəllərində ölkə iqtisadi baxımdan çöküşün kənarında idi: sənaye dayanmış, kənd təsərrüfatı çökmüş, enerji sistemi dağılmış, işsizlik və sosial problemlər kəskinləşmişdi.
Belə bir vəziyyətdə Ulu Öndərin həyata keçirdiyi iqtisadi islahatlar Azərbaycanın inkişafı üçün dönüş nöqtəsi oldu. Onun iqtisadi siyasətinin əsasında bazar iqtisadiyyatına keçid, özəl sektorun təşviqi, sərmayələrin qorunması və iqtisadi sistemin liberallaşdırılması dayanırdı. Bu istiqamətdə həyata keçirilən islahatlar beynəlxalq investorların Azərbaycana etibarını artırdı və ölkəyə milyardlarla dollarlıq sərmayələr cəlb olundu. Heydər Əliyevin iqtisadi nailiyyətlərinin əsas elementi “Əsrin müqaviləsi” idi. Bu müqavilə Azərbaycanı regionun enerji mərkəzinə çevirdi, neft-qaz sənayesinin inkişafını sürətləndirdi və ölkənin gələcək iqtisadi stabilliyinin əsasını qoydu. Onun nəticəsində Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ərzurum və digər strateji enerji layihələri reallaşdı. Ulu Öndər iqtisadi sahədə olduğu kimi, sosial sahədə də mühüm islahatlar həyata keçirmişdir. Onun sosial siyasəti əhalinin rifahının yüksəldilməsi, sosial müdafiə sisteminin gücləndirilməsi, təhsil və səhiyyə sahələrinin inkişaf etdirilməsi kimi əsas istiqamətləri əhatə edirdi. O, sosial ədalət prinsipini dövlət siyasətinin ayrılmaz tərkib hissəsinə çevirdi. Bu prinsipə əsasən, iqtisadi inkişaf yalnız statistika və makroiqtisadi göstəricilərlə ölçülməməli, eyni zamanda insanların həyat səviyyəsində real yaxşılaşma ilə müşayiət olunmalıdır. Heydər Əliyevin sosial layihələri məktəblərin, xəstəxanaların, uşaq bağçalarının, sosial infrastrukturun yenidən qurulmasını təmin etdi. Onun iqtisadi və sosial siyasəti bu gün də Azərbaycan dövlətçiliyinin əsas sütunlarından biri olaraq qalır. Prezident İlham Əliyev bu siyasəti daha geniş miqyasda inkişaf etdirərək ölkəni Cənubi Qafqazın ən güclü iqtisadiyyatına çevirmişdir. Heydər Əliyevin fəaliyyəti milli birliyin möhkəmləndirilməsi baxımından müstəsna əhəmiyyətə malikdir.
1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycan cəmiyyəti parçalanmış, sosial-siyasi münasibətlər dağılmış, müxtəlif qruplaşmaların qarşıdurmaları dövlətin məhv olmaq təhlükəsini artırmışdı. Belə bir zamanda Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi cəmiyyətdə tamamilə yeni mərhələ yaratdı. Onun əsas hədəfi Azərbaycan cəmiyyətində birlik, həmrəylik və sabitlik yaratmaq idi. Ulu Öndər anlayırdı ki, dövlət yalnız möhkəm iradə ilə deyil, həm də vətəndaşların birliyi və etimadı ilə mövcud ola bilər.
O, xalq-dövlət münasibətlərinin əsasını etimad, şəffaflıq və qarşılıqlı məsuliyyət üzərində qurdu. Heydər Əliyev sosial harmoniya ideyasını milli ideologiyanın əsas komponentinə çevirdi. O, Azərbaycanın bütün bölgələrini, etnik və dini qruplarını, müxtəlif sosial təbəqələri vahid milli dəyərlər sistemində birləşdirdi. Bu siyasət nəticəsində Azərbaycan cəmiyyəti uzun illər davam edən gərginlikdən sonra sabitlik və inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu. Ulu Öndər xalqın enerjisini dövlət quruculuğuna yönəltməyi bacardı.
O, insanların öz dövlətinə etibarını artırdı, milli kimlik hissini gücləndirdi, vətəndaşların dövlət proseslərinə daha fəal şəkildə qoşulmasına şərait yaratdı. Bu gün də Azərbaycanda milli birlik, vətəndaş həmrəyliyi və sosial sabitlik Heydər Əliyevin qoyduğu ideoloji əsaslar üzərində dayanır. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə bu siyasət daha da gücləndirilmiş, Azərbaycan dünyada ən sabit və təhlükəsiz ölkələrdən birinə çevrilmişdir. Heydər Əliyevin siyasi kursu bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən yeni tarixi reallıqların tələblərinə uyğun şəkildə uğurla davam etdirilir.
Ulu Öndərin müəyyən etdiyi strateji inkişaf xətti müasir dövrdə daha geniş miqyasda tətbiq olunur və Azərbaycanın dövlətçilik modeli regionda unikal nümunəyə çevrilmişdir. Prezident İlham Əliyevin məqsədyönlü siyasəti nəticəsində Azərbaycan bu gün regionun lider dövləti, beynəlxalq proseslərin fəal iştirakçısı, qlobal enerji təhlükəsizliyinin təminatçısı və etibarlı tərəfdaş kimi tanınır. Onun həyata keçirdiyi modernləşmə strategiyası Heydər Əliyevin ideyalarına əsaslanır və onları yeni tarixi mərhələdə daha yüksək səviyyəyə qaldırır. Bu liderlik modeli Azərbaycanın siyasi, iqtisadi və təhlükəsizlik sahələrində böyük uğurlar əldə etməsinə səbəb olub. Xüsusilə 2020-ci ildə Ermənistan üzərində qazanılan qələbə, ərazi bütövlüyümüzün bərpası Heydər Əliyevin təməlini qoyduğu güclü dövlətçilik xəttinin nəticəsidir. İqtisadi sahədə Prezident İlham Əliyev qeyri-neft sektorunun inkişafını, regionların sosial-iqtisadi tərəqqisini, innovasiya və rəqəmsal transformasiya proseslərini intensivləşdirib. Bu siyasət ölkənin dayanıqlı inkişafını təmin edir və Azərbaycanı yeni iqtisadi mərhələyə çıxarır.
Bütün bunlar göstərir ki, Heydər Əliyev irsi yalnız tarixi miras deyil – bu irs Azərbaycanın müasir dövlətçilik modelinin ideoloji, hüquqi və strateji bazasını təşkil edir və gələcək nəsillər üçün yol xəritəsi rolunu oynayır.
12 dekabr – Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anım günü Azərbaycan xalqı üçün yalnız bir xatırlatma günü deyil, həm də dövlətçilik dəyərlərinin yenidən təsdiqi, milli ideologiyanın gücləndirilməsi və ölkənin inkişaf yolunun strateji əsaslarının ifadəsidir.
Ulu Öndərin siyasi irsi bu gün də Azərbaycan dövlətinin hər bir sahəsində yaşayır və onun ideoloji xətti müasir dövlət idarəçiliyinin əsas meyarıdır. Heydər Əliyev Azərbaycançılıq ideologiyasını formalaşdıran, onu dövlət siyasəti səviyyəsinə yüksəldən və xalqı vahid ideya ətrafında birləşdirən şəxsiyyət idi. Onun irsi Azərbaycan üçün yalnız tarixi keçmişin simvolu deyil, eyni zamanda gələcəyə aparan yolun ən möhkəm dayağıdır. Bu gün Azərbaycan xalqı onun xatirəsini böyük ehtiramla anır və ölkəmizin hər bir sahəsində onun ideyalarının davam etdirildiyini görür.
Dövlətimizin gücü, ordumuzun qüdrəti, iqtisadiyyatımızın dayanıqlılığı, diplomatiyamızın nüfuzu, cəmiyyətimizin birliyi və milli dəyərlərimizin qorunması – bütün bunlar Heydər Əliyevin qurduğu dövlət modelinin nəticəsidir. Ulu Öndərin xatirəsi Azərbaycan xalqının yaddaşında həm xilaskar, həm qurucu, həm də milli ideologiyanın memarı kimi əbədi yaşayacaqdır.
Fərid Mustafayev
YAP Yasamal rayon Elm və Təhsil Nazirliyinin Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutu üzrə ərazi partiya təşkilatının sədr müavini, Qərbi Azərbaycan İcmasının üzvü
